Fenylefryna najczęściej stosowana jest w celu zmniejszania przekrwienia i obrzęku błon śluzowych. To organiczny związek chemiczny, który pobudza ściśle określone receptory w ścianie naczyń krwionośnych, powodując skurcz naczyń (zwężenie). W przebiegu przeziębienia lub grypy fenylefryna może poprawiać drożność przewodów nosowych, ułatwiać oddychanie i łagodzić uczucie zatkania nosa.
Fenylefryna to selektywny lek – agonista receptorów α1-adrenergicznych. Co to znaczy?
Neuroprzekaźniki, adrenoreceptory i fenylefryna – co je łączy?
Układ nerwowy dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz obwodowy (peryferyjny) układ nerwowy. Nerwy czuciowe odpowiadają za przenoszenie informacji z komórek organizmu do ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Nerwy motoryczne (ruchowe) przekazują informacje z OUN do pozostałych tkanek.
Podstawową jednostką funkcjonalną układu nerwowego jest neuron (komórka nerwowa).
Komunikacja między neuronami umożliwia przekazywanie informacji. Ale pojedyncze komórki nerwowe nie są ze sobą połączone – pomiędzy nimi znajdują się szczeliny (synapsy). Neuron może przekazać informację do innego neuronu lub narządu docelowego, uwalniając związek chemiczny, który przekracza szczelinę i wiąże się z receptorem w komórce docelowej (wtedy neuron może przekazać swoją „wiadomość”).
Związki przenoszące informacje między neuronami zwane są neuroprzekaźnikami lub przekaźnikami chemicznymi. Tzw. adrenergiczny układ nerwowy wykorzystuje głównie adrenalinę i noradrenalinę w charakterze przekaźników chemicznych.
Istnieją dwa główne typy receptorów adrenergicznych: α i β. Każdy typ ma podtypy o nieco innej strukturze:
- ● α-adrenoreceptory składają się z podtypów α1- i α2
- β-adrenoreceptory – z podtypów β1-, β2- i β3-.
Wszystkie typy i podtypy receptorów adrenergicznych są pobudzane przez adrenalinę i noradrenalinę.
Dzięki temu, że neuroprzekaźniki to substancje chemiczne, naukowcy mogą opracowywać i tworzyć związki organiczne, które naśladują działanie neuroprzekaźników (tzw. agoniści) lub je hamują (antagoniści).
Fenylefryna jest agonistą receptorów α1-adrenergicznych.
Fenylefryna w dawkach leczniczych działa obwodowo, praktycznie nie wywiera wpływu na ośrodkowy układ nerwowy.
Fenylefryna – lek selektywny
Rozmieszczenie adrenoreceptorów w organizmie nie jest równomierne. Różne typy i podtypy adrenoreceptora dominują w różnych tkankach. Np. w naczyniach zaopatrujących mięśnie szkieletowe znajdują się przede wszystkim β2-adrenoreceptory; inne naczynia krwionośne zawierają głównie α-adrenoreceptory. Aktywacja α-receptorów najczęściej wywołuje skurcz mięśni gładkich i naczyń, a aktywacja β-receptorów – ich rozkurcz.
Receptory adrenergiczne są aktywowane przez adrenalinę i noradrenalinę, które mają nieco inną strukturę. Niewielkie różnice jednak umożliwiają projektowanie leków selektywnych (aktywujących tylko wybrane typy i podtypy adrenoreceptora) i (dzięki temu) minimalizację działań niepożądanych.
Fenylefryna wywiera bezpośredni wpływ na adrenoreceptory.To selektywny agonista receptorów α1 – działa niemal wyłącznieprzez pobudzenie receptorów α1-adrenergicznych.
Fenylefryna jest lekiem zwężającym naczynia krwionośne: aktywuje receptory α1 w ścianie naczyń i prowadzi do ich skurczu. W konsekwencji zmniejsza np. obrzęk błony śluzowej nosa i poprawia oddychanie.
Zastosowanie fenylefryny
U osób dorosłych fenylefrynę stosuje się miejscowo do redukcji przekrwienia i obrzęku spojówek oka i błon śluzowych nosa. Lek bywa wykorzystywany także w okulistyce (w celach diagnostycznych i zabiegowych) do poszerzenia źrenicy. W warunkach operacyjnych fenylefryna (podana dożylnie) stosowana jest w terapii niedociśnienia tętniczego – powikłania znieczulenia podpajęczynówkowego i zewnątrzoponowego
